berberine

Η βερβερίνη είναι   ένα βενζυλισοκινολινικό αλκαλοειδές, που αποτελεί το ενεργό συστατικό πολυάριθμων φαρμακευτικών φυτών  [Coptis chinensis, Hydrastis Canadensis κλπ] και επιδεικνύει μια σειρά φαρμακολογικών ιδιοτήτων.Είναι αναστολέας της ανθρώπινης προπυλ ολιγοπεπτιδάσης.

Έχει χρησιμοποιηθεί στην παραδοσιακή Κινεζική και Αγιουρβεδική ιατρική για τις αντιμικροβιακές, αντιπρωτοζωικές, αντιδιαρροϊκές και αντιτραχωματικές ιδιότητές της [1]. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η βερβερίνη υποστηρίζει την υγεία των μιτοχονδρίων, ενεργοποιώντας την ΑΜΡΚ (adenosine monophosphate-activated protein kinase) ρυθμίζοντας την ομοιοστασία της ενέργειας.

Η βερβερίνη διαθέτει αντιφλεγμονώδη, αντιβακτηριδιακή, αντιμυκητιασική, ανοσοενισχυτική και αντικαρκινική ιδιότητα. Επιπλέον, έχει έχει βρεθεί με διάφορες κλινικές και προκλινικές μελέτες, το ανακουφιστικό της αποτέλεσμα κατά διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται μεταβολικές, νευρολογικές και καρδιολογικές διαταραχές [2].

Η βερβερίνη και τα παράγωγά της ασκούν σημαντικά βιολογικά αποτελέσματα  στις γαστρεντερικές και άλλες λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος και μπορεί να δράσουν θεραπευτικά κατά της διάρροιας, διαβήτη, υπερλιπιδαιμίας, των νόσων του καρδιοκυκλοφορικού συστήματος και κατά φλεγμονωδών καταστάσεων [3].

Η χορήγηση βερβερίνης, όπως περιγράφεται σε κλινικές μελέτες προκαλεί μια σημαντική ελάττωση της ολικής χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων και της  χοληστερόλης χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης  με αξιοσημείωτη αύξηση της χοληστερόλης υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης [ΗDL], χωρίς να προκληθούν σοβαρές παρενέργειες [4].

Έχει υποστηριχτεί ότι η βερβερίνη έχει αντιδιαβητική ιδιότητα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στον έλεγχο του σακχάρου, το μεταβολισμό των λιπιδίων, όσο το κλασσικό αντιδιαβητικό φάρμακο μετφορμίνη. Επίσης, το υπολιπιδαιμικό αποτέλεσμα της βερβερίνης είναι συγκρίσιμο  με το αποτέλεσμα των συμβατικών αντιλιπιδαιμικών φαρμάκων, χωρίς όμως τοξικές παρενέργειες [5].

Έχει βρεθεί σε καλλιέργειες καρκινικών κυττάρων ότι η βερβερίνη ανακόπτει τον πολλαπλασιασμό  και δρα κυτταροτοξικά κατά των καρκινικών κυττάρων [6].

Μεταξύ των καρκίνων που έχουν ερευνηθεί είναι και ο καρκίνος του μαστού, κατά των κυττάρων του οποίου η βερβερίνη δρα αντιπολλαπλασιαστικά, προάγοντας την απόπτωσή τους. Η δράση της βερβερίνης γίνεται  μέσω της  κινάσης πρωτεΐνης ενεργοποιημένου μιτογόνου   [MAP (mitogen-activated protein) kinase], των οδών Wnt/b-κατενίνης [Wnt/β-catenin pathways] , oι οποίες παίζουν κρίσιμο ρόλο, διότι περιορίζουν την κυτταρική μετανάστευση και ευαισθησία προς ποικίλους παράγοντες ανάπτυξης [7].

Σύμφωνα με τις τρέχουσες έρευνες η βερβερίνη παίζει επωφελή ρόλο στις νευροεκφυλιστικές νόσους, μέσω της ισχυρής αντιοξειδωτικής δράσης της.

Αυτή η επωφελής δράση της βερβερίνης κατά διαφόρων νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως η νόσος του  Alzheimer, Parkinson και του  Huntington  έχει αποκαλυφθεί  με πολυάριθμες μελέτες [8].

Η βερβερίνη μπορεί να βελτιώσει το μη αλκοολικό λιπώδες ήπαρ  και τις σχετικές με αυτό μεταβολικές διαταραχές [9].

Έχει αποδειχτεί με έρευνες σε πειραματόζωα ότι, η βερβερίνη περιορίζει αυστηρά την πυκνότητα και σοβαρότητα των χειρουργικών συμφύσεων, που δημιουργούνται μετά από χειρουργικές επεμβάσεις κοιλιάς [10].

Σήμερα βερβερίνη χορηγείται συμπληρωματικά με την κανονική θεραπεία των ασθενών με ΑΙDS [11].

 H βερβερίνη μπορεί να δράσει ως βακτηριδιακή ενδοτοξίνη και να αποκλείσει τη σηματοδοτική βιοχημική οδό LPS/TLR4, αποκτώντας αντιβακτηριδιακή δράση [12].

Στους ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα φαίνεται ότι, περιορίζει σημαντικά την αλλεργική φλεγμονή μέσω των κυττάρων  CD4⁺ CD25⁺ Foxp3⁺ Treg cells, πιθανόν όχι μόνον αυξάνοντας τον αριθμό τους, αλλά τροποποιώντας και τη λειτουργία τους [13].

Μελέτες έδειξαν ότι η βερβερίνη παρουσιάζει χολεκρριτική δράση και βοηθά σε διαταραχές του μεταβολισμού ασθενείς με κίρρωση του ήπατος [14, 15].

Η βερβερίνη χρησιμοποιείται ακόμη κατά του τραχώματος, που ενδημεί ακόμη σε μερικές χώρες της Γης,  όπως η Ινδία. Το τράχωμα είναι μολυσματική νόσος των οφθαλμών, που οφείλεται στο βακτηρίδιο  Chlamydia trachomatis, η οποία ευθύνεται  για την απώλεια όρασης σε πολλούς κατοίκους περιοχών του τρίτου κόσμου. Υπολογίζεται ότι περίπου  500 εκατ. άνθρωποι είναι μολυσμένοι από αυτό το βακτηρίδιο  σε όλο τον κόσμο και περίπου 2 εκατ. από αυτούς παθαίνουν τύφλωση [16].

 Σε μια μελέτη συγκριτικής τοπικής θεραπείας 32 μικροβιολογικά επιβεβαιωμένων περιπτώσεων τραχώματος, στις οποίες χρησιμοποιήθηκε  βερβερίνη 0.2% και σουλφακεταμίδη 20% βρέθηκε ότι η βερβερίνη 0,2% ήταν ανώτερη από τη σουλφακεταμίδη 20% , τόσο στην κλινική πορεία της νόσου, όσο και στην πτώση των τίτλων των αντισωμάτων του ορού προς την chlamydia trachomatis των θεραπευμένων ασθενών [16].

 Ανάλογα λοιπόν με τη χρησιμοποιούμενη δόση η βερβερίνη μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικές διαταραχές, ανοσοτοξικότητα, φωτοτοξικότητα, νευροτοξικότητα, καρδιοτοξικότητα και ίκτερο.

Θα πρέπει να χρησιμοποιείται προσεκτικά στην εγκυμοσύνη, τα νεογνά και στα άτομα με έλλειψη της G6PD. Δίδεται επίσης προσοχή  στην αποφυγή της συγχορήγησης βερβερίνης με άλλα φάρμακα που μεταβολίζοντα από τα ένζυμα  CYP, διότι δρα ανασταλτικά σ΄αυτά τα ένζυμα. Επιπλέον, τόσο τα συστατικά της κοινής βερβερίδας  [Berberis vulgaris (barberry)],  όσο και το ενεργό συστατικό της, η βερβερίνη, προκαλούν κυτταροτοξικότητα σε καλλιέργειες φυσιολογικών και καρκινικών κυττάρων, ανάλογα με τη δόση που χρησιμοποιείται και τη διάρκεια της καλλιέργειας [17].